1. හැඳින්වීම
Ubuntu පරිශීලකයන් සඳහා, මෘදුකාංග කළමනාකරණය දිනපතා කරන කාර්යයකි, නමුත් APT (Advanced Package Tool) නිසා, යෙදුම් ස්ථාපනය, යාවත්කාලීන කිරීම සහ ඉවත් කිරීම ඉතා පහසු වේ. “APT සංකීර්ණයි…” යැයි ඔබ සිතන්නට හැක, නමුත් මෙම ලිපිය තුළ අපි ඔබට සියල්ල පියවරෙන් පියවර, සරල හා අවබෝධ කරගත හැකි ආකාරයෙන් පෙන්වන්නෙමු.
මෙම ලිපිය අවසන් වන විට, ඔබට APT විධාන භාවිතයෙන් මෘදුකාංග කළමනාකරණය පහසුවෙන් කරගත හැකි වනු ඇත!
2. APT කියන්නේ මොනවාද?
APT යනු Debian-අධාරිත පද්ධති (උදා: Ubuntu) සඳහා භාවිතා කරන පැකේජ කළමනාකරණ මෙවලමකි. එය සාම්ප්රදායික apt-get සහ apt-cache කාර්යයන් එකට එකතු කර, වඩාත් සරල හා අවබෝධ කරගත හැකි ක්රියාකාරකම් සපයයි.
උදාහරණයක් ලෙස, පෙර apt-get install භාවිතා කර පැකේජයක් ස්ථාපනය කළ යුතු වූ අතර, දැන් එය සරලව apt install මගින් කළ හැක. මෙම විකසනය Ubuntu පරිශීලකයන්ට තම පද්ධතිය වඩා කාර්යක්ෂමව කළමනාකරණය කිරීමට ඉඩ සලසයි.
ප්රධාන කරුණ: APT “පැකේජ කළමනාකරණය පහසු කිරීම” සඳහා සංවර්ධනය කර ඇත. ඔබ එය හොඳින් අත්හදා බැලුවහොත්, Ubuntu විශාරදයෙකු වීමට ඔබේ මග පටන් ගනී.
Official APT Command Documentation
3. APT සමඟ පැකේජ යාවත්කාලීන කිරීම සහ උත්ශ්රේණි කිරීම
පද්ධතියේ ස්ථායීත්වය සහ ආරක්ෂාව රැක ගැනීමට, නිතර පැකේජ යාවත්කාලීන කිරීම අත්යවශ්ය වේ. මෙම කොටසේ, අපි පැකේජ ලැයිස්තුව නවීකරණය කිරීම සහ ස්ථාපිත මෘදුකාංග උත්ශ්රේණි කිරීම සඳහා අවශ්ය විධාන හඳුන්වා දෙමු.
පැකේජ ලැයිස්තුව යාවත්කාලීන කිරීම (apt update)
sudo apt update විධානය ඔබේ පැකේජ ලැයිස්තුව නවතම තත්ත්වයට තබා ගැනීමට මූලික වේ. එය රෙපොසිටරීස් වල නවතම මෘදුකාංගයන් පද්ධතියට හඳුන්වා දෙයි.
sudo apt update
ස්ථාපිත පැකේජ උත්ශ්රේණි කිරීම (apt upgrade)
ඊළඟට, sudo apt upgrade සියලු ස්ථාපිත පැකේජයන් නවතම අනුවාදයන්ට උත්ශ්රේණි කරයි. පහත විධානය දෙකම එකවර ක්රියාත්මක කිරීමට ඔබට ඉඩ සලසයි:
sudo apt update && sudo apt upgrade -y
හිනාකාරී කතාවක්: ඔබේ Ubuntu පද්ධතිය “කරුණාකර මාව යාවත්කාලීන කරන්න!” යැයි හඬා පවසනවා වගේ—එබැවින් නිතර එය ක්රියාත්මක කර පද්ධතිය සතුටින් තබා ගන්න.
4. APT සමඟ නව පැකේජ ස්ථාපනය
නව මෘදුකාංග ස්ථාපනය කිරීමට apt install විධානය භාවිතා කරන්න. උදාහරණයක් ලෙස, “mplayer” මාධ්ය වාදකය ස්ථාපනය කිරීමට පහත පරිදි ඇතුළත් කරන්න:
sudo apt install mplayer
එක්වරම බහු පැකේජ ස්ථාපනය
බහු පැකේජයක් එක්වරම ස්ථාපනය කිරීමට, ඒවා අතර ඉඩ (space) තබා ලියන්න:
sudo apt install package1 package2 package3
ස්ථාපනයේදී ස්වයංක්රීය උත්ශ්රේණි වලින් වැළකීම
පැකේජයක් ස්ථාපනය කරන අතර, පවතින පැකේජයන් උත්ශ්රේණි නොවීමට --no-upgrade විකල්පය භාවිතා කරන්න:
sudo apt install package_name --no-upgrade
ඉඟිය: ඔබට පැකේජ නාමය සම්පූර්ණයෙන් ම නොමැතිව, කිහිප අකුරු ටයිප් කර Tab යතුර ඔබා Auto‑completion ක්රියාත්මක කළ හැක.
5. ස්ථාපිත පැකේජ කළමනාකරණය
APT මගින් පැකේජ ස්ථාපනය කිරීම පමණක් නොව, ඔබට අවශ්ය නොවන පැකේජ ඉවත් කිරීමද ඉතා පහසු වේ.
පැකේජයක් ඉවත් කිරීම (apt remove)
ස්ථාපිත පැකේජයක් ඉවත් කිරීමට පහත විධානය ක්රියාත්මක කරන්න:
sudo apt remove package_name
පැකේජය සහ එහි සැකසුම් ගොනු සම්පූර්ණයෙන් ඉවත් කිරීම (apt purge)
පැකේජය සහ එහි සැකසුම් ගොනු සම්පූර්ණයෙන් ම මකා දැමීමට:
sudo apt purge package_name
අවශ්ය නොවන පරාමිතීන් (dependencies) ඉවත් කිරීම (apt autoremove)
තවදුරටත් අවශ්ය නොවන පරාමිතීන් ඉවත් කිරීමට:
sudo apt autoremove
සටහන: apt autoremove ක්රියාත්මක කිරීමෙන් ඔබේ තැටි (disk) ඉඩ නිදහස් කර, අත්යවශ්ය නොවන පැකේජයන් පද්ධතියෙන් ඉවත් කරයි.
6. පැකේජ සෙවීම සහ තොරතුරු ලබා ගැනීම
APT මගින් ඔබට මෘදුකාංග පැකේජ සෙවීමට සහ ඒවා පිළිබඳ විස්තරාත්මක තොරතුරු පෙන්වීමට හැකියාව ඇත.
පැකේජයක් සෙවීම (apt search)
පැකේජයක් සෙවීමට පහත විධානය භාවිතා කරන්න:
sudo apt search package_name
පැකේජ විස්තර පෙන්වීම (apt show)
පැකේජයේ පරාමිතීන්, ස්ථාපන ප්රමාණය ආදිය පරීක්ෂා කිරීමට:
sudo apt show package_name
7. පැකේජ ලැයිස්තු සහ මූලාශ්ර කළමනාකරණය
APT ඔබට ස්ථාපිත පැකේජ ලැයිස්තු බැලීමට සහ මෘදුකාංග මූලාශ්ර සංස්කරණය කිරීමටත් ඉඩ සලසයි.
ස්ථාපිත පැකේජ ලැයිස්තුව (apt list --installed)
දැනට ස්ථාපිත සියලු පැකේජ බැලීමට, පහත භාවිතා කරන්න:
sudo apt list --installed
නවීකරණය කළ හැකි පැකේජ ලැයිස්තුව (apt list --upgradeable)
නවීකරණය කළ හැකි පැකේජ බැලීමට, පහත ක්රියාත්මක කරන්න:
sudo apt list --upgradeable
පැකේජ මූලාශ්ර සංස්කරණය (apt edit-sources)
ඔබට නව රෙපොසිටරියක් එක් කිරීමට හෝ මූලාශ්ර ලැයිස්තු වෙනස් කිරීමට අවශ්ය නම්, පහත භාවිතා කරන්න:
sudo apt edit-sources
8. APT භාවිතා කිරීමේ හොඳ පුරුදු
APT එකෙන් උපරිම ප්රයෝජනය ගැනීමට මෙන්න කිහිපයක් හොඳ පුරුදු.
නිතර යාවත්කාලීන කිරීම
ඔබේ පද්ධතිය ආරක්ෂිත සහ නවතම තත්ත්වයේ තබා ගැනීමට, සතියකට එක් වරක් apt update && apt upgrade ක්රියාත්මක කිරීම නිර්දේශ කරයි—විශේෂයෙන් වැදගත් ආරක්ෂක යාවත්කාලීන සඳහා.
භාවිත නොකළ පැකේජ ඉවත් කිරීම
අවශ්ය නොවන පැකේජ ඉවත් කර තැටි ඉඩ නිදහස් කිරීම සඳහා, කාලාන්තරව apt autoremove ක්රියාත්මක කරන්න.
9. නිගමනය
APT යනු Ubuntu සහ අනෙකුත් Debian-ආශ්රිත පද්ධතිවල මෘදුකාංග කළමනාකරණ කාර්යක්ෂමතාව වැඩි කරන අත්යවශ්ය මෙවලමකි. මෙම ලිපියේ හඳුන්වා දුන් විධාන භාවිතා කර ඔබට පද්ධතිය නවීකරණය කර, අවශ්ය නොවන පැකේජ ඉවත් කර, අවශ්ය මෘදුකාංග ඉක්මනින් ස්ථාපනය කළ හැක.
ඔබේ ටර්මිනලය දැන් විවෘත කර APT විධාන සමඟ පරීක්ෂා කිරීම ආරම්භ කරන්න!
